PHH Ration Card: PHH रेशन कार्ड म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती आणि फायदे

PHH Ration Card : भारत सरकारच्या राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा, 2013  (NFSA) अंतर्गत प्राथमिक गटातील (Priority Household – PHH) कुटुंबांना अन्न पुरवठा प्रणालीद्वारे दरमहा अन्नधान्याच्या विशेष सवलती मिळतात. PHH रेशन कार्ड हे NFSA अंतर्गत जारी होणारे दोन मुख्य राशन कार्ड म्हणजे PHH आणि AAY  प्रकारांपैकी एक आहे (दुसरे म्हणजे अत्यंत गरिब कुटुंबांसाठीचे Antyodaya Anna Yojana – AAY कार्ड). या रेशन कार्डधारकांना प्रत्येक सदस्यासाठी दरमहा ५ किलो अन्न दरमहा वितरण केले जाते. या रेशन कार्डधारकांना सध्या शासन मोफत धान्य पुरवठा करत आहे.

PHH Ration Card Means / PHH रेशन कार्ड म्हणजे काय?

PHH (प्राथमिक गटातील) रेशन कार्ड हे NFSA अंतर्गत गरीब व कमकुवत कुटुंबांना अन्नधान्याच्या लाभात प्राधान्य देण्यासाठी जारी केले जाते. NFSA अंतर्गत ग्रामीण लोकसंख्येतील सुमारे 75% आणि शहरी लोकसंख्येतील सुमारे 50% नागरिकांना या योजनेंतर्गत फायदा मिळत आहे. PHH रेशन कार्डधारकांना प्रत्येक कुटुंबासदस्यासाठी दरमहा 5 किलो धान्य त्यामध्ये 3 किलो गहू आणि 2 किलो तांदूळ मिळते. केंद्र सरकारनिहाय तांदळाचा दर रु.3, गव्हाचा रु.2 व ज्वारी-बार्लीचा रु.1 प्रति किलो ठेवला आहे. PHH कार्डधारकांना करोना काळापासून हे धान्य विनामुल्य शासनाकडून वाटप केले जाते. PHH कार्डधारक हे अत्यंत गरिब नाहीत, परंतु त्या रेषेखाली येणाऱ्या कुटुंबांना अल्प दरात अन्नधान्याची खात्रीशीर उपलब्धतेची हमी मिळते. या राशन कार्डांचा मुख्य उद्देश अस्थिर कामावर असलेल्या, लक्षाहीन व अन्य कल्याणकारी योजनांच्या बाहेर असलेल्या घटकांना अन्न सुरक्षा प्रदान करणे आहे

PHH Ration Card कोणाला मिळू शकते

राज्यासार्कारणे ठरवून दिलेल्या मार्गदर्शक तत्वानुसार  PHH रेशन कार्डसाठी (PHH Ration Card) पात्रता ठरते. सर्वसामान्य अटींमध्ये अशा कुटुंबांचा समावेश होतो ज्यांची आर्थिक स्थिती गरीबी रेषेच्या वर पण कमकुवत असते. सामान्यतः खालील अटींचा विचार केला जातो.

• अपंगत्व (दिव्यांग व्यक्ती) 40% पेक्षा जास्त अपंग असलेली व्यक्ती.

• विधवा कुटुंब प्रमुख किंवा आरोग्यविमा विधवा लाभार्थी.

• आदिवासी समुदायाची कुटुंबे.

• ट्रान्सजेंडर सदस्य असणारे कुटुंब.

त्याचबरोबर काही बाबींचा विचार करून लाभार्थी कुटुंबे वगळण्यात येऊ शकतात (उदाहरणार्थ, अधिक मजुरी करणारे, जास्त जमीन मालकी, उच्च उत्पन्न घेणारे कुटुंब आदि) राज्य पातळीवर वर्ष 2011 मधील कर-अधीन अंदाजपत्रकादरम्यान, महाराष्ट्रात प्रामुख्याने अशा कुटुंबांबरोबर PHH कार्ड वितरणाचे नियोजन केले गेले होते, ज्याची वार्षिक कमाई शहरी भागात रु. 59,000 आणि ग्रामीण भागात रु. 44,000  पेक्षा जास्त नसावी mahafood.gov.in. इतर राज्यांमध्येही शासकीय निकषांनुसार वार्षिक उत्पन्न, मालमत्ता, कर आकारणी, वाहन आणि वीजेची कनेक्शन क्षमता इत्यादींची तपासणी करून PHH कार्डधारकांची यादी आखली जाते.

PHH रेशन कार्डधारकांना मिळणारा लाभ

PHH रेशन कार्डधारकांना अन्न सुरक्षा कायदा अंतर्गत अनेक लाभ दिले जातात:

• सवलतीच्या दरात अन्नधान्य – एका रेशन कार्डधारकाच्या कुटुंबाला दरमहा प्रत्येक कुटुंबासदस्याला 5 किलो अन्नधान्य (तांदूळ/गहू/ज्वारी इ.) मिळते mahafood.gov.in. या अन्नधान्यावर तांदळाचे रु.3, गव्हाचे रु.2, ज्वारी-बार्लीचे रु.1 प्रति किलो दराने पुरवठा होतो.

• PMGKAY अंतर्गत अतिरिक्त मोफत अन्नधान्य – PM गरीब कल्याण अन्न योजना अंतर्गत NFSA रेशन कार्डधारकांना दरमहा प्रत्येकी अतिरिक्त 5 किलो अन्नधान्यही फुकट मिळते. यामध्ये 1 किलो डाळही शासनाकडून पुरविली जाते, ज्यामुळे कुटुंबाला प्रथिने मिळण्यास मदत होते.

• त्वरीत अन्न सुरक्षा (वन राष्ट्र–वन राशन कार्ड) – वन राष्ट्र वन राशन कार्ड योजने अंतर्गत PHH कार्डधारकांना संपूर्ण देशात कुठल्याही प्रमाणित दुकानातून त्यांच्या खात्यातील अन्नधान्य घेता येते. यामुळे स्थलांतरित कामगारांना तसेच प्रवासी नागरिकांना ते जेथे वास्तव्यास आहेत तेथे अन्नधान्य मिळवणे शक्य होते.

• आधारभूत ओळख म्हणून उपयोग – राशन कार्ड राष्ट्रीय ओळखीचा पुरावा असल्याने ते बँक खाते उघडण्यापासून ते पासपोर्ट किंवा ड्रायव्हिंग लायसन्ससाठी अर्ज करताना तसेच LPG अनुदानांसाठी, मतदार यादीत नाव घालण्यासाठी इत्यादी अनेक शासकीय योजनांमध्ये ओळखपत्र म्हणून वापरता येते.

• स्वास्थ्य आणि पोषण योजनांमधील फायदा – PHH राशन कार्डधारकांच्या कुटुंबातील सदस्यांना स्वास्थ्य आणि पोषण योजने अंतर्गत गर्भवती व स्तनपान करणाऱ्या महिलांना प्रसूतीपूर्व सुमारे ₹6,000 ची आर्थिक मदत मिळते. 6 महिन्यांपासून 14 वर्षांपर्यंतच्या मुलांना एकात्मिक बाल विकास सेवा (ICDS) अंतर्गत पोषक आहार (सुकडा अन्न/गरम जेवण) विनामूल्य दिले जाते.

ही सर्व सुविधा आर्थिक दुर्बल्तेतून बाहेर येण्यासाठी व मूलभूत अन्नसुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी दिल्या जातात. PHH रेशन कार्डधारकांसाठी अन्नधान्य बरोबरच इतर अनेक राज्यस्तरीय कल्याण योजना (उदा. शैक्षणिक अनुदान, स्वयंपाक गॅस सबसिडी, निवास अनुदान इ.) मिळण्यासही राशन कार्ड आधारभूत आधार म्हणून काम करते.

PHH रेशन कार्डसाठी अर्ज प्रक्रिया

PHH रेशन कार्डसाठी अर्ज करण्यासाठी खालील स्टेप-बाय-स्टेप प्रीक्रिया पूर्ण करावी लागते

1. दस्तऐवज तयार करणे – आवश्यक असलेला अर्ज नमुना व कागदपत्रांची झेरोक्स प्रत आणि मूळ प्रत तयार करा.

2. अधिकृत अर्ज फॉर्म भरावा – संबंधित राज्याचा खाद्य व पुरवठा विभाग किंवा तहसील कार्यालयला उपलब्ध असलेल्या फॉर्मवर संपूर्ण माहिती भरा. अधिक माहितीसाठी महाराष्ट्रात शासनाच्या mahafood.gov.in या वेबसाईटला भेट द्या.

3. दस्तऐवज सादर करणे – अर्जासाठी फोटोकॉपीसहीत अर्ज आणि आवश्यक कागदपत्रे संबंधित तहसील कार्यालयाला सादर करा.

4. प्रक्रियेचा मागोवा – अर्ज धाखल केल्यानंतर सबंधित कार्यालयाकडून रेशन कार्डचा मागोवा घ्या.

आवश्यक कागदपत्रे

PHH रेशन कार्डसाठी सामान्यतः खालील कागदपत्रांची आवश्यकता असते:

1. कुटुंबातील सर्व सदस्यांचे आधार कार्ड.
2. रहिवाशी पुरावा उदा. लाईट बिल, टेलिफोन बिल, घरपत्र (घरखर्चाचा पुरावा), बँक खाते पासबुक, गॅस कनेक्शन बिल इत्यादी.
3. कुटुंबातील सर्व सदस्यांचे पासपोर्ट साईज फोटो.
4. वार्षिक उत्पन्न प्रमाणपत्र.

इत्यादी कागदपत्रांची आवश्यकता असते, सर्व झेरोक्स प्रतीवर लाभार्थ्याची सही असणे आवश्यक आहे. तसेच तपासणीला मूळ कागदपत्रे सोबत असावीत.

शहरी आणि ग्रामीण भागातील लाभार्थ्यांमधील फरक

PHH रेशन कार्डचे मुख्य लाभदायित्व ग्रामिण आणि शहरी भागात साधारणत: समभागांप्रमाणेच असले तरी, काही बाबतीत फरक आहे:

• आवाका प्रमाण: NFSA अंतर्गत ग्रामीण भागातील कुटुंबांना 75% लोकसंख्येचा लाभ मिळवून देण्यात आला आहे, तर ग्रामिण भागाच्या तुलनेत शहरी भागात फक्त 50% नागरिकांना या योजनेंतर्गत समाविष्ट केले जातात. यामुळे ग्रामीण भागातील रहिवाशांना अन्न सुरक्षा मिळण्याची संधी जास्त असते.

• पात्रता निकष: काही राज्यांमध्ये PHH अंतर्गत ग्रामीण व शहरी लाभार्थ्यांसाठी वेगवेगळ्या वार्षिक उत्पन्नाचे मर्यादा निर्धारित केल्या आहेत. उदाहरणार्थ, महाराष्ट्रात ग्रामीणांकरिता वार्षिक उत्पन्न रु. 44,000 आणि शहरींकरिता रु. 59,000 अशी हद्द ठरवलेली आहे. mahafood.gov.in. इतर राज्यांतील निकष हे व्यवसाय, जमीन, उद्योजकता यांवर अवलंबून बदलतात.

• विश्वसनीयता व कव्हरेज: शहरी भागात विभागणी निर्माण व जास्त लोकसंख्या असण्यामुळे अन्न वितरण व्यवस्थापन थोडे कठीण असू शकते. मात्र ग्रामीण भागातील एफपीएस (न्यायिक दुकान) नेटवर्क मजबूत असून शेतकऱ्यांपासून गरिबांपर्यंत सवलत पोहचते. तरीही PHH कार्डधारकांच्या दृष्टीने प्रतिव्यक्ति अन्नधान्य किती मिळते हे शहरी-ग्रामीण दोन्ही मध्ये समानच आहे.

• इतर सहायक योजनांचा लाभ: अनेक सामाजिक कार्यक्रम आणि आरोग्य योजनेसाठी PHH कार्ड (PHH Ration Card) महत्वाचे दस्तावेज म्हणून वापरले जाते. ग्रामीण भागातील अनेक योजनांमध्ये विशेषत्वाने कृषी अनुदान किंवा कामगार हमी योजनेमध्ये रेशन कार्ड महत्वाचे असते, तर शहरी गरीबांसाठी अन्न सुरक्षा, उद्योग अनुदाने आणि रोजगार योजनेचा लाभ उपलब्ध असतो. अशा प्रकारे शहर-ग्राम फरक राज्य-स्थितीनुसार बदलू शकतो.

PHH Ration Card Colour / PHH रेशन कार्ड कलर कसा असतो.

महाराष्ट्रात वेगवेगळ्या कलरचे रेशन कार्ड अस्तित्वात आहेत. पिवळे रेशन कार्ड, केशरी रेशन कार्ड आणि पांढरे रेशन कार्ड हे प्रामुख्याने वापरात असलेले रेशन कार्ड आहेत.

अन्तोदय रेशन कार्ड हे पिवळ्या रंगाचे असते (Antyodaya Anna Yojana – AAY), तर PHH Ration Card Colour हा पांढरा असतो.

निष्कर्ष

PHH Ration Card: PHH रेशन कार्ड म्हणजे काय? संपूर्ण माहिती आणि फायदे या लेखात आपण PHH रेशन कार्ड बद्दल संपूर्ण माहिती पहिली. PHH रेशन कार्ड हे ग्रामीण व शहरी गरिब घटकांसाठी अन्न सुरक्षा सुनिश्चित करण्याचे अत्यावश्यक साधन आहे. तसेच शासनाच्या अनेक योजना मध्ये लाभ मिळविण्यासाठी PHH रेशन कार्ड फायद्याचे आहे. माहिती आवडली असल्यास आपल्या मित्रांना अवश्य शेअर करा.

आमच्या सोशल मिडिया ग्रुप मध्ये सामील होण्यासाठी खालील लिंक टच करा.